Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen bu durum, günümüzde en sık karşılaşılan metabolik hastalıklardan biridir.
Tip 2 Diyabet Nedir?
Tip 2 diyabet, insülin salgısındaki yetersizlik, insülin etkisinde bozulma veya bu iki faktörün birlikte görülmesiyle ortaya çıkan, kan şekeri yüksekliğiyle (hiperglisemi) seyreden kronik bir hastalıktır.
Hastalık, karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmasını olumsuz etkiler. Uzun süreli kan şekeri yüksekliği zamanla çeşitli organlarda hasara, fonksiyon bozukluğuna ve yetmezliğe yol açabilir.
Tip 2 Diyabetin Risk Faktörleri
Tip 2 diyabetin gelişiminde hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktörler önemli rol oynar. Başlıca risk faktörleri:
- Aile öyküsü: Birinci derece akrabada tip 2 diyabet varsa risk artar.
- Fazla kilo: Vücut kitle indeksinin 25 kg/m²’nin üzerinde olması.
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Hipertansiyon: Kan basıncının 140/90 mmHg üzerinde olması veya tansiyon tedavisi görmek.
- Kan değerleri: Trigliserit yüksekliği (≥250 mg/dl), iyi kolesterolün düşük olması (≤35 mg/dl).
- Gebelik şekeri (gestasyonel diyabet) öyküsü olan kadınlar.
- 4 kg ve üzeri bebek doğurmuş anneler
- Polikistik over sendromu (PCOS) olan kadınlar.
- 45 yaş üzeri bireyler
Genetik geçiş güçlüdür:
- Ebeveynlerden biri diyabetli ise çocukta tip 2 diyabet görülme riski %30’dur.
- Her iki ebeveyn diyabetliyse bu oran %60’a çıkar.
Tip 2 Diyabet Belirtileri
Tip 2 diyabet, erken dönemde belirti vermeyebilir. Ancak hiperglisemi belirginleştiğinde şu şikâyetler ortaya çıkar:
- Çok su içme (polidipsi)
- Sık idrara çıkma (poliüri)
- Aşırı iştah, çok yeme isteği (polifaji)
- Buna rağmen kilo kaybı
- Bulanık görme
- Büyüme ve gelişme geriliği (özellikle çocuk ve gençlerde)
- Sık enfeksiyon geçirme eğilimi
Tip 2 Diyabetin Tedavisi
1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Tip 2 diyabetin tedavisinde ilk basamak diyet ve egzersizdir. Düzenli fiziksel aktivite ve sağlıklı beslenme, kan şekeri kontrolünü sağlamada kritik öneme sahiptir.
2. İlaç Tedavisi
- Metformin: İlk tercih edilen ilaçtır. İnsülinin kas ve yağ dokusundaki etkisini artırır, karaciğerden glukoz salınımını azaltır ve iştahı baskılayarak kilo kaybına yardımcı olur. Ancak böbrek fonksiyonu bozuk hastalarda kullanılmaz.
- Akarboz (Glukobay): Bağırsaklardan glukoz emilimini azaltır.
- İnkretin grubu ilaçlar: Yeni nesil tedavilerdir. Tek başına ya da metforminle kombine kullanılabilir. Etkileri güçlüdür ve hipoglisemi riski düşüktür.
- İnsülin salgılatıcı ilaçlar: Bazı hastalarda metformin ve inkretinlerle kombine kullanılabilir.
3. İnsülin Tedavisi
İnsülin, tip 2 diyabet tedavisinde her zaman son seçenek değildir.
- Özellikle HbA1c değeri %8,5’in üzerinde olan hastalarda, başlangıçta bile insülin kullanımı gerekebilir.
Tip 2 Diyabet Takibi
Diyabet tedavisinde düzenli takip çok önemlidir:
- Beslenme ve egzersiz alışkanlıklarının izlenmesi
- Evde düzenli kan şekeri ölçümü
- Hipoglisemi ataklarının kaydedilmesi
- Diyabetik komplikasyonların (göz, böbrek, kalp-damar, sinir sistemi) kontrol edilmesi
Eğitim, tedavinin ayrılmaz bir parçasıdır. Diyabetli bireyler, hastalıkları ve tedavi süreçleri hakkında mutlaka bilinçlendirilmelidir.
Tip 2 Diyabet İçin Tarama Ne Zaman Yapılmalı?
- Risk faktörleri olan bireyler: Semptom olmasa bile erken dönemde tarama yapılmalıdır.
- Risk faktörü olmayan bireyler: 45 yaşından itibaren tarama önerilir.
- Tanı testleri: Açlık plazma glukozu ve 2 saatlik oral glukoz tolerans testi.
- Normal çıkan bireyler: 3 yılda bir tekrar edilmelidir.
- Prediyabet saptananlar: Ek kardiyovasküler riskler açısından mutlaka değerlendirilmelidir.
Tip 2 diyabet, tüm dünyada hızla artan ve ciddi komplikasyonlara yol açabilen kronik bir hastalıktır. Ancak sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ve doğru tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınabilir.
Erken tanı ve düzenli takip, komplikasyonların önlenmesi için kritik öneme sahiptir.
***Bu makale, Prof. Dr. Berrin Çarmıklı DEMİRBAŞ tarafından, TOBB ETÜ Tıp Fakültesi Hastanesi adına hazırlanmış olup makalenin tüm hakları TOBB ETÜ Tıp Fakültesi Hastanesi’ne aittir. İçeriğin izinsiz kullanılması, kopyalanması veya çoğaltılması yasaktır. Makalenin kaynak gösterilerek paylaşılması durumunda, web sitemize aktif bir bağlantı verilmesi gerekmektedir.
