Varis Nedir?
Varis özellikle bacaklarda görülen cilt altındaki toplar damarların belirginleşmesi, genişlemesi anlamına gelen bir hastalıktır.
İnsan vücudunda bacaklarda iki adet toplar damar sistemi mevcuttur. Bunlar derin ve yüzeysel toplar damarlardır. Toplardamarların görevi yerçekimine karşı yani ayaktan kalbe doğru kirli kanı taşımaktır. Derin toplardamarlar gözle görülemeyen ve toplar damar dolaşımının %90’ından sorumlu olan damarlardır. Bunlar kas altında seyrettiklerinden kanı kas hareketleri vasıtasıyla kalbe doğru taşırlar. Yüzeysel toplar damarlar ise cilt altında seyreder ve herhangi bir destek dokuları yoktur. Bu nedenle kanı belli bir seviyeye çıkardıklarında kan geri dökülmesin diye “check valf” görevi gören kapakçıkları vardır.
Bu kapakçıklar yaklaşık 10 cm de bir mevcuttur. En önemli kapakçık yüzeysel ve derin toplar damarların birleştiği kasık bölgesinde yer alır. Çeşitli sebeplerle bu kapakçık görevini yerine getiremezse toplardamar geri akan kan nedeniyle genişler. Bu genişleme bile başlı başına gerginlik veya huzursuzluk hissi oluşturur. Geri dönüş miktarı arttıkça artık bu yüzeysel damar görev göremez hale gelir, kalbe daha fazla kan taşıyamaz. Eğer derin damarlar normalse yüzeysel damarın görevini de üstlenirler ve toplardamar kanının tamamını taşımaya başlarlar. Bu esnada normalde 3-4mm çapı olan yüzeysel damar genişlemeye devam eder. Çapı genişledikçe kapakçık fonksiyonu daha da bozulur ve geri dönüşümsüz yetmezlik başlar. Bu duruma kronik venöz yetmezlik denir. Damar genişledikçe ilerleyen zamanlarda damarlardaki mikro gözenekler de genişlediğinden damar dışına sıvı kaçışı başlar ve sonuç olarak ödem meydana gelir.
Varisin Belirtileri Nelerdir?
- Bacaklarda mavi mor şişlikler
- Ağrı
- Ağırlık hissi
- Gece krampları
- Ayakta yanma hissi
- Bacakta şişlik
- Bacakta kaşınma
Varis Neden Olur?
Çok çeşitli sebepleri olabilir. Genetik en önemli sebeptir. bunun haricinde gebelik, şişmanlık, uzun süreler boyunca ayakta kalmayı gerektiren meslekler (doktor, hemşire, öğretmen, fabrika işçileri, fırın çalışanları vb), uzun süre oturarak hareketsiz kalmayı gerektiren meslekler (uzun yol sürücüleri vb), doğum kontrol hapları veya hormon ilaçları kullanmak bu sebepler arasında sayılabilir
Varisin Çeşitleri Ve Tipleri Nelerdir?
Varisin CEAP sınıflamasına göre;
- Evre 0: görülebilir venöz hastalık yok
- Evre 1: çapı 4mm den küçük retiküler varisler veya telenjiektaziler
- Evre 2: Çapı 4mm den büyük olan varisler
- Evre 3: ayak bileğinde şişme veya ödem
- Evre 4: ciltte kronik venöz yetmezliğe bağlı kahverengi renk değişiklikleri
- Evre 5: renk değişikliklerine ilaveten iyileşmiş yara
- Evre 6: Açık yara
Varis Tedavi Edilmezse Sorun Oluşur Mu?
Varis veya kronik venöz yetmezlik ilerleyici bir hastalıktır. Başlangıçta sadece görüntüde mevcutken ilerleyen dönemlerde ağrı, ağırlık hissi, gece krampları yanmalar gibi belirtiler verir, sonrasında bacaklarda ödem oluşur, daha ilerleyen safhalarda damar içinde pıhtılaşmalar ve bunlara bağlı ağrılı sancılı enfeksiyonlar oluşabilir (tromboflebit). Özellikle derin damarlarda oluşan pıhtılar akciğer embolisine neden olabilir, pıhtı miktarı ve embolinin gittiği damara bağlı olarak ölümcül bile seyredebilir. Kronik venöz yetmezlikte ilerleyen safhalarda ayak bileğinin 5-10 cm yukarısında yaralar açılabilir, bu yaralar enfekte olabilir (selülit), bu yaralar bir daha kapanmayabilir.
Varis Oluşumu Nasıl Engellenebilir Veya Geciktirilebilir?
- Uzun süre ayakta durmamak
- Uzun süre oturmamak (en az yarım satte bir 2-3 dakika kalkıp yürüme)
- İdeal kiloya ulaşmak
- Düzenli egzersiz yapmak (derin damar kas hareketleri ile daha fazla kan pompalar, yüzeysel damara o kadar az iş düşer)
- Bol giysiler giymek
- Rahat ayakkabılar kullanmak
- İstirahat halinde bacakları yukarı kaldırmak
- Sıcaktan kaçınmak (hamam, kaplıca güneşlenmek damarların daha çok genişlemesine sebep olur)
- Acılı yemeklerden kaçınmak
Varis Tanısı Nasıl Konur?
Fizik muayene sonrasında varisten şüpheleniliyorsa Doppler Ultrason ile tanı konabilir. Ultrason sonucuna göre kaçak derecesi 4 derede sınıflandırılır.
- 1. derece: hafif kaçak
- 2.derece: hafif orta kaçak
- 3.derece: orta ağır kaçak
- 4.derece ise ağır kaçak olarak nitelendirilir. Evre 3 ve 4 genelde geri dönüşümsüzdür.
Varis Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tedavi varis tipine göre değişir. Eğer doppler sonucuna göre 1 veya 2. derece kaçak mevcutsa çeşitli varis ilaçları, düzenli varis çorabı kullanımı ve genel önlemler alınarak 6 ay içinde hastalık normale dönebilir. Bu safhada hastanın tedaviye uyumu çok önemlidir.
Variste 3. ve 4. derece kaçaklarda müdahale gereklidir. Bu müdahalede toplar damarın kasık bölgesindeki çapı tedavi için belirleyici olmaktadır. Klasik (konvansiyonel) stripping, Endovenöz Laser veya radyofrekans stripping ve İlaçla damar yapıştırılması (variclose) uygulanabilen tedavi yöntemleridir.
Bu büyük toplar damar tedavilerinin haricinde çapı 4 mm altında olan retiküler varisler veya talenjiektaziler (örümcek ağı biçiminde varis) için skleroterapi (ilaçla enjeksiyonlar) veya egzolaser tedavileri uygulabilir. Burada dikkat edilecek husus altta yatan büyük toplar damar hastalığının öncelikle çözülmesidir. Aksi taktirde yapılacak skleroterapi veya egzolaser başarısız olacaktır.
