Sağlam çocuk izlemi, birinci basamak çocuk sağlığı ve hastalıkları hizmetlerinin temelini oluşturmaktadır. Bu izlem, tüm çocukların büyüme ve gelişmelerinin izlendiği, belli hastalıklar açısından değerlendirildiği, aşı ve sağlık eğitimi gibi koruyucu hekimlik uygulamalarının sunulduğu bir hizmettir. Hizmetin amacı, sağlıklı hali sürdürmek, bebek ve çocuk ölümlerini azaltmak, hastalıkları ve sakatlıkları erken tanı ve tedavi ile önlemektir.
Sağlam çocuk izlemi için önerilen programlar vardır. Doğumdan sonra ilk 24 saat içinde, bebek hastaneden taburcu olurken, 7-10.günlerde, ilk 6 ay içinde her ay, 6 ay-2 yaş arasında üç ayda bir, ikinci yaşta 2 kez, üç yaştan sonra yılda bir kez izlem önerilmektedir.
Bu yazıda okul öncesi dönemdeki sağlam çocuk takibinden bahsedeceğiz.
Doktorun çocuğu muayene odasında gözlemi, çocuk ve ailesi ile yapılan konuşmalar ve ardından yapılan muayene, çocuğun fiziksel, motor ve psikososyal gelişimi açısından değerlendirilmesine fırsat verir. Her kontrolde boy- ağırlık ölçümü, şişmanlık taraması açısından vücut kitle indeksi hesaplanması ve kan basıncı ölçümü yapılmalıdır. Kan basıncı ölçümünün 3 yaşından itibaren her yıl yapılması önerilmektedir.
Görme ve işitme tarama testleri okul öncesi dönemde yapılmalıdır.
Diş fırçalamanın önemi üzerinde durulmalı ve çocuk rutin diş kontrolü için diş hekimine yönlendirilmelidir.
Kreşe giden çocuklarda gaitada parazit taraması, daha önce bakılmadı ise demir eksikliği açısından kan sayımı yapılmalıdır. Gelişmekte olan ülkelerde kronik böbrek yetmezliğinin başlıca nedenlerinden biri olan idrar yolu enfeksiyonunun zamanında tanı ve tedavisi önemlidir. İdrar testi ile idrar yolu enfeksiyonu açısından tarama 5 yaşında yapılmalıdır.
Damar duvarındaki aterosklerotik değişiklikler çocukluk ve ergenlik döneminde başlar. Erişkin hayatta koroner arter hastalığı riskini azaltmak için çocukluk dönemlerinden itibaren diyetin düzenlenmesi, aktivitenin artırılması, sigara içiminin engellenmesi alınan önlemler arasındadır. Ailesinde koroner kalp hastalığı olan kişilerin, erişkin dönemlerinde kolesterol, lipid düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. İki yaşından büyük çocuklarda açlık lipid düzeylerine bakılması önerilmektedir. Anne ve babasında kolesterol düzeyi 240mg/dl’nin üzerinde olanlar veya ailede sigara kullanımı, hipertansiyon, obezite veya diyabet öyküsü olanlar yüksek riskli kabul edilir. Bu çocuklarda total kolesterol düzeyinin tayini önerilir.
Aşılama, çocuk sağlığı hizmetlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Dört ile altı yaş arasında kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısı ve difteri-tetanoz-boğmaca-çocuk felci-hemofilus influenza tip b’yi içeren karma aşı yapılması gerekmektedir. Amerikan Pediatri Akademisi bu döneme kadar su çiçeği geçirmemiş çocuklara, su çiçeği aşısının hatırlatma dozunu da önermektedir.
Üç yaştan itibaren, kontrollerde, çocuklara ve ailelerine temizlik alışkanlıkları, diş fırçalama konusunda bilgi verilmeli, okul öncesi eğitim konusunda aile bilgilendirilmelidir.
Görüldüğü gibi gözlem, muayene, tarama testleri, aşılama ve aile eğitimi sağlam çocuk izleminin temelini oluşturmaktadır.
Hastalıkların erken tanı ve tedavisine fırsat veren bu hizmetten yararlanmak her çocuğun en doğal hakkıdır.
